สัจนิยมมหัศจรรย์ ในงานของกาเบรียลมาเกซ, โทนี มอร์ริสัน และวรรณกรรมไทย/ ชูศักดิ์ ภัทรกุลวณิชย์ / สำนักพิมพ์อ่าน

. . . ดังนั้นอาจกล่าวได้ว่า หัวใจสำคัญของวรรณกรรมสัจนิยมมหัศจรรย์นั้น คือการที่โลกสองประเภท คือโลกแห่งความเป็นจริง และโลกแห่งความมหัศจรรย์ ดำรงอยู่คู่กันและดำเนินไปภายใต้ตรรกะชุดเดียวกัน จนในท้ายที่สุดเราไม่สามารถจำแนกได้ว่าอะไรคือ “ความเป็นจริง” และอะไรคือ “ความมหัศจรรย์” (น. 26)

ข้อความข้างต้นในหนังสือเล่มนี้ สรุปสาระอันเป็นหัวใจของสัจนิยมมหัศจรรย์ในฐานะแนวทางหนึ่งของงานวรรณกรรมไว้ได้อย่างกระชับ ชัดเจน และน่าสนใจ น่าสนใจในแง่ที่ว่า นอกจากจะเป็นการให้นิยามที่ดูเป็นเรื่องทางกลวิธีหรือทางเทคนิคแล้ว สิ่งที่กำกับมาด้วยกันกับคำอธิบายในทางกลวิธี คือนิยามในทางปรัชญาและ/หรืออุดมการณ์

หรือถ้าจะพูดให้ฟังดูแปร่งหูกว่านั้น ก็อาจเรียกมันว่านิยามในทางการเมือง

ทำไมหนังสือวิชาการวรรณกรรมจะต้องทำหน้าที่ถึงเพียงนั้น ดิฉันอยากจะเสนอว่า เรา – อันหมายถึงสังคมการอ่านของไทย ควรจะได้เริ่มทำความเข้าใจกันอย่างจริงจังเสียทีว่า แนวทางหนึ่งๆในทางวรรณกรรมนั้น กำเนิดมาจากพื้นฐานทางอุดมการณ์อย่างหนึ่งอย่างใดเสมอ เพียงแต่ว่าเมื่อเรามักเป็นฝ่าย “รับ” มาจากโลกตะวันตก หรือภูมิภาคใดก็ตาม เรามักรับมาราวกับแฟชั่นเสื้อผ้าอาภรณ์ (ที่เอาเข้าจริงก็อาจมีอุดมการณ์กำกับอยู่เหมือนกันก็ได้) ที่มีการผลัดเปลี่ยนไปตามยุคสมัย และเราก็เพียงแต่วิ่งตามให้ทันว่าอะไรคือแบบใหม่ล่าสุด แล้วพยายามจะสวมทับลงให้ได้ในสรีระแบบไทยๆ ของเรา

แท้จริงแล้วแต่ละแนวทางวรรณกรรมมี “กำพืด” ของมัน และในหลายกรณีนั้นก็เพื่อคัดง้างกับอุดมการณ์ของอีกกำพืดที่มาก่อนหน้า ฉะนั้นการที่เพียงแต่จะมาคาบคัมภีร์ง่ายๆว่าในทางเทคนิควิธีมีกฎเกณฑ์อย่างไร ราวกับท่องแผนผังฉันทลักษณ์บทร้อยกรองของไทย (ที่เอาเข้าจริงก็น่าจะมีการสำรวจเสียทีว่าที่กำหนดให้จำนวนคำเท่านี้ เสียงเอก เสียงโทตรงนั้น ครุ ลหุตรงนี้ กำหนดมาโดยผู้ที่ผ่านการหล่อหลอมขัดเกลาด้วยประสบการณ์และรสนิยมการอ่านแบบใด ในแถบถิ่นภูมิภาคและในท่ามกลางช่วงชั้นไหนของสังคม) จะไม่มีวันทำให้เราเข้าถึงหัวใจของมันได้
ไม่ว่าในฐานะผู้สร้างหรือผู้เสพ

-----------------

สัจนิยมมหัศจรรย์
ในงานของกาเบรียล การ์เซีย มาร์เกซ, โทนี มอร์ริสัน และวรรณกรรมไทย
ผู้เขียน ชูศักดิ์ ภัทรกุลวณิชย์
จำนวน 212 หน้า
ปีที่พิมพ์ 2559
ISBN 9786167158587